W ostatnich tygodniach wiele emocji i płynących z nich pytań pojawiło się wokół znaków naniesionych farbą na drzewa w drzewostanie przebiegającym wzdłuż żółtego szlaku z Olszówki w Bielsku – Białej na Kołowrót. Drzewa te zostały oznaczone przez leśników leśnictwa Kamienica gospodarujących na tym terenie w ramach szacunku brakarskiego. Czy zostaną wycięte? – nie jest jeszcze przesądzone, ale myślę, że to doskonały przykład, który pozwoli wytłumaczyć na czym polega „zrównoważona gospodarka leśna”.

Do prowadzenia tejże planowej gospodarki leśnej zobowiązuje nas Ustawa o Lasach, która określa nie tylko jej ogólne cele takie jak chociażby zasada zachowania lasów czy ciągłości ich użytkowania, ale również deleguje odpowiednie instytucje do sporządzenia szczegółowego planu działań na okresy 10cio letnie. Dokument ten nazywa się Planem Urządzania Lasu i jest przygotowywany przez zewnętrzne, niezależne jednostki - Biura Urządzania Lasu. W procesie planistycznym dla każdego Planu Urządzania Lasu jest wykonywana pełna Ocena Oddziaływania na Środowisko a przez zatwierdzenie tego dokumentu przez Ministra właściwego do spraw Środowiska zyskuje on niejako rangę ministerialnego rozporządzenia. Plan Urządzania Lasu zawiera z jednej strony opis faktycznego stanu lasu, z drugiej kierunek jego rozwoju a na końcu zabiegi jakie należy przeprowadzić, aby w tym kierunku dążyć. I tak dla każdego pojedynczego drzewostanu, który w planistycznej nomenklaturze nazywany jest wydzieleniem. Wykonanie Planu Urządzania Lasu dla leśników gospodarujących w terenie jest zadaniem obligatoryjnym (pamiętajmy, że dokument ten ma rangę zbliżoną do rozporządzenia ministra). Cała praca planistyczna leśniczych polega na przełożeniu zapisów Planu Urządzania Lasu na poszczególne drzewostany i drzewa.

Raz do roku zatem leśniczowie spotykają się ze swoimi przełożonymi i razem wybierają pozycje planu do realizacji w roku gospodarczym… 2 lata później… tak, aż dwa lata, gdyż sam proces planistyczny trwa niejednokrotnie około pół roku, a plan w wersji pierwotnej musi być gotowy we wrześniu roku poprzedzającego rok gospodarczy. Tak więc leśniczy, na podstawie własnej wiedzy o stanie lasu, a także w konsekwencji podejmowanych w przeszłości działań wraz ze swoim szefem jesienią danego roku planuje co i gdzie będzie sadził, gdzie będzie wykonywał pielęgnacje upraw i młodników, gdzie wykona cięcia przerzedzające, aby najzdrowsze i najdorodniejsze drzewa miały miejsce do wzrostu i wreszcie gdzie zainicjuje przemianę pokoleń drzew w celu zainicjowania lub odsłonięcia większych połaci odnowienia. Potem idzie z tą wiedzą do swojego lasu i w miejscach uzgodnionych dokonuje wyznaczenia zaplanowanych prac. Zawsze kieruje się dobrem (czyli stabilnością, zdrowiem i właściwym rozwojem) drzewostanu i osiągnięciem celu które dla jego drzewostanu stawia Plan Urządzania Lasu. Pod uwagę musi wziąć bardzo wiele czynników. Są to przede wszystkim czynniki przyrodnicze a zatem stan lasu wraz ze wszystkimi uwarunkowaniami środowiska (gleba, uwilgotnienie, mikroklimat, ukształtowanie terenu). Są to jednak również czynniki inne – społeczne, kulturowe, krajobrazowe, które są nie mniej ważne. Postępowaniem, które pozwala nam zaplanować zabiegi związane z cięciem drzew jest właśnie, wspomniany na wstępie, szacunek brakarski. Pomaga on nam zaplanować nie tylko to ile i jakie drzewa wytniemy w ramach planowanych do osiągnięcia celów, ale i fakt jakie będzie pozyskane drewno. Stąd czasami na drzewach wyznaczanych do usunięcia oprócz kropek znajdują się dodatkowe symbole oznaczające ich potencjalną jakość. Potencjalną, bo dopiero po ich ścięciu ich jakość można sklasyfikować ostatecznie.

Takiego szacunku brakarskiego na rok 2022 w wydzieleniu (drzewostanie) 81 a leśnictwa Kamienica dokonali pracujący na tym terenie leśnicy. Plan Urządzania Lasu przewidział dla tego drzewostanu dokończenie procesu jego odnowienia, który rozpoczął się już ponad 30 lat temu. Drzewostan ma powierzchnię ponad 32 ha i pozostające na nim stare pokolenie drzew zaczyna wchodzić w fazę obumierania i rozpadu. Młode pokolenie drzew (najstarsze z tego pokolenia mają już 33 lata i przeciętnie 11 m wysokości) zajmuje już 80 % powierzchni drzewostanu. Do naturalnego rozpadu pozostawione zostanie co najmniej 5 % powierzchni drzewostanu (ponad 1,5 ha), natomiast pozostawianie starzejących się drzew w bezpośredniej bliskości szlaku turystycznego ze względów bezpieczeństwa generalnie nie jest wskazane. Oczywiście jak już wspominałem, planując nasze działania zawsze bierzemy pod uwagę czynniki społeczne, dlatego wykonany szacunek z pewnością zostanie jeszcze zweryfikowany i jeśli okaże się, że pozostawienie drzew w pobliżu szlaku jest zasadne, zostanie on stosownie do potrzeb skorygowany.

Kończąc, pragnę wszystkich zapewnić, iż dobro lasu jest dla nas leśników zawsze nadrzędne. Praca leśnika polega na tym trudnym połączeniu rozmaitych zadań, które stawia przed nami ustawodawca, a zatem zachowaniem dobrostanu (w tym trwałości) lasu, utrzymaniem dostępności lasu i rozwojem wszystkich społecznych funkcji lasu, ale również podawaniem dla przemysłu drzewnego takich ilości tego odnawialnego surowca – drewna – jakie można bez szkody dla lasu pozyskać. Cele te w pierwszej chwili mogą wydawać się sprzeczne, natomiast wieloletnie doświadczenie leśników pozwala na ich pogodzenie. Obecny model gospodarowania lasami trwa niezmiennie od roku 1991. Podstawą tego modelu jest prowadzenie gospodarki leśnej w oparciu o zasady ekologiczne. Cieszymy się, że zainteresowanie społeczeństwa naszą pracą jest coraz większe i liczymy, iż coraz większe będzie jej zrozumienie.

red. T.Gawęda